Այսօր լսեցի անկում ապրած մի մարդու պատմություն
և որոշեցի թղթին հանձնել իմ մտորումները այդ կապակցությամբ: Չեմ մանրանա պատմության
ու հերոսների արարքների մեջ, այլ կկենտրոնանամ ավելի շատ լուծումների վրա: Լուծումներն
էլ իմը չեն լինի, այլ շատ ավելի հիմնավոր ու դարերի բովով անցած մարդկանց կամ գուցե
քաղաքակրթությունների: Մտածում եմ, եթե մի շարք ժողովուրդներ նույն սկզբունքը կիրառել
են, ապա այն իսկապես գործում է և ավելին ասեմ, շատ լավ էլ կարգավորում է մարդկային
հարաբերությունները:
Թալիոնի օրենքը (լատ.- Lex talionis)
-
հանցանքի համար նախատեսված պատժի սկզբունք, համաձայն որի պատժի չափը և ձևը պետք է համարժեք լինի կատարված
հանցանքի ձևին ու չափին (ակն ընդ ական, ատամ ընդ ատաման
կամ
որպես նախկին ԽՍՀՄ երկիր մեզ ավելի ծանոթ կարող է հնչել «око за око, зуб за
зуб» տարբերակը):
Իրավական
դաշտում Թալիոնը հայտնվեց այն ժամանակ, երբ անհրաժեշտություն առաջացավ պաշտպանելու ցեղը հանցավոր ցեղակցի գործած մեղքի համար արյան վրեժից,
այսինքն` միայն հանցավորը պետք է պատժվեր, այլ ոչ թե նաև մնացած նրա ազգականները:
Թալիոնի
օրենքը հանդիսանում էր արդարադատության կոպիտ արտահայտչաձև, որը հասկանալի էր նույնիսկ
նախնադարյան մարդուն: Հին ժամանակներից այս սկզբունքը հայտնի էր ժողովուրդներին: Օրինակ`
Գվինեայում, եթե կինը դավաճանել է ամուսնուն ուրիշ տղամարդու հետ, ապա ամուսինը իրավունք
ուներ նույն կերպ վարվելու այդ տղամարդու կնոջ հետ: Այս սկզբունքը շատ հանգամանորեն
նկարագրված է նաև հրեկան, հռոմեական և միջնադարյան գերմանական օրենքներում: Նույն բանը
կարող ենք տեսնել ռուսական օրենքների մեջ (1649 թ.): Մարմնական վնասները փոխհատուցվում
էին նույնանման մարմնական վնասներով: Շատ մեծ դեր ուներ Թալիոնը Պետրոս Առաջինի օրենքների
մեջ. Աստծուն հայհոյելու համար տաք երկաթով այրում էին լեզուն, սուտ վկայության համար`
կտրում էին երկու մատը, իսկ սպանության համար` առանց հապաղելու գլուխն էին կտրում:
Ժամանակի ընթացքում հանցանքները այնքան բազմազան դարձան, որ միայն Թալիոնով այլևս հնարավոր
չէր կառավարել օրենսդրական դաշտը և այն սկսեց կորցնել իր ազդեցությունը, թեպետ բոլոր
օրենքների հիմքում էլ ըստ էության դա է ընկած:
